Preek van de week

Preek 4^de zondag van de advent, C

         Eerste lezing: Micha 5, 1-4a
         Evangelie: Lucas 2, 1-14

Ik heb het vaak meegemaakt, een kamer vol ernstige mensen. Er wordt alleen maar af en toe wat gefluisterd. Op een bed ligt iemand te sterven, soms kalm ademend - eventueel geholpen door medicijnen -, soms ook onrustig, happend naar adem, met lange pauzes tussendoor. Iemand komt geschrokken naar binnen, een familielid die een flinke reis achter de rug heeft. Een dochter misschien. Ze knielt bij de stervende en wil iets zeggen. Plotseling draait ze zich om. 'Kan hij mij horen?' vraagt ze. Niemand weet het. Maar ga er maar van uit dat hij je hoort.

Het opvallendste zinnetje, dat ook nog eens wordt herhaald, is dat het kindje in de schoot van Elisabeth van vreugde opspringt als het Maria hoort. Ook hier laat Lucas de vergelijking tussen Elisabeth en Maria in het voordeel van Jezus uitvallen.

Vanaf de vierde maand kan een kindje in de buik van zijn moeder geluiden horen. De hersenen zijn natuurlijk nog lang niet zover dat ze woorden onderscheiden, maar het gehoor functionéért en dat zal een rol spelen bij de ontwikkeling van de hersenen. De intonaties van moeders stem hebben zeker invloed, net als het aaien van de buik. Er vindt al een soort hechting plaats. De ongeborene krijgt veel mee van de emoties van zijn moeder.

Moderne wetenschappers zeggen, dat blije moeders de hormonen serotonine en dopamine aanmaken en de gevolgen daarvan merkt het kindje ook. Gelukkige moeder, gelukkig kind! Maar ook zonder modern onderzoek wist Lucas, dat de vreugde van Elisabeth ook de blijdschap van haar kindje is. Het baby'tje van Elisabeth doet hier precies wat de volwassen Johannes de Doper zal doen: Jezus aanwijzen als de Messias. Een kindje dat nog niet kan praten, heeft ons veel te vertellen. Contact tussen mensen is zoveel meer dan 't uitwisselen van woorden.

Ook met je dementerende vader kun je veel diepe emoties wisselen. Ook je stervende moeder kun je je dankbaarheid tonen. En ik weet van veel dochters die na een overlijden geholpen hebben om het lichaam van hun lieve mamma bij het opbaren te verzorgen en op te maken, dat ze dit als een van de mooiste momenten met hun moeder hebben ervaren.

Hoeveel geluk en pijn veroorzaakt een kindje al niet vóór het geboren is? Kinderen bij wie het bewustzijn nog moet groeien en dementerenden en stervenden bij wie het bewustzijn aan het vervagen is en wegzakt..., ik geloof dat we met hen doorgaans te krampachtig omgaan. We maken ons soms te gemakkelijk van demente dierbaren af door hun bestaan als voltooid te beschouwen of zelfs mensonwaardig te noemen, terwijl zij toch zoveel diepe gevoelens bij ons wekken. Misschien willen we onze angst voort het onbekende ermee bezweren.

Zoals zo vaak maakt het evangelie ons gevoelig voor de ware wijsheid die uit onverwachte hoek naar ons toekomt. Ergens in het evangelie noemt Jezus woorden van psalm 8: 'Uit de mond van zuigeling en kind hebt Gij uw lofzang bereid'. Laten we hoopvol uitzien naar het feest van zijn geboorte.

          Amen

Afbeelding: Visitatie (ca. 1445)

          Schilder: Rogier van der Weyden (ca 1400 - 1464)
          Techniek: olie en tempera op hout
          Afmetingen: 57,5 x 36,2 cm
          Te bezichtigen in: Museum van beeldende Kunsten Leipzig, Duitsland

Maria, zwanger van Jezus ontmoet Elizabeth, die ook zal baren, ondanks haar vergevorderde leeftijd. De "Visitatie" werd vaak afgebeeld in de late Middeleeuwen, want het doet een beroep op de emotionele mens. Twee opvallend zwangere vrouwen die elk een hand plaatsen op de buik van de ander. De twee figuren schilderde Van der Weyden als levende vrouwen van vlees en bloed. Hun gezichten zijn geschilderd met de grootste nauwkeurigheid, om de zuiverheid van Maria te weerspiegelen en door de leeftijdsduiding in het gezicht van Elizabeth. De kostbare kleding is geschilderd met grootste nauwkeurigheid. De kleur en pracht kenmerken Maria als Koningin van de Hemel. Het landschap is realistisch afgebeeld met een adembenemend gevoel voor detail: In de visvijvers, zijn de kleuren van de mensen die op de oever staan, evenals de boomkronen en wolken weerspiegeld. Zelfs in de diepte van de beeldruimte schilderde Rogier millimeter-grote figuren met grote precisie.

Deze details, die hij laat herleven in het karakteristieke beeld van het perfectionisme van een kunstenaar die een van de grootste en meest invloedrijke schilders was van de 15e eeuw. Het realisme en de innerlijkheid van zijn kunst hernieuwde het schilderen van de late Middeleeuwen.

Op 4 december 2014 verscheen in Duitsland van dit schilderij een postzegel met een frankeerwaarde van 145 cent.
Johannes wijst met zijn rechterwijsvinger naar de hemel, misschien ter aankondiging van de komst van Christus..

Dit is het laatste schilderij dat Leonardo maakte.

Micha 5, 1-4a

          Heilsprofetieën
Dit zegt de Heer: 'Uit jou, Betlehem in Efrata, te klein om tot Juda’s geslachten te behoren, uit jou komt iemand voort die voor mij over Israël zal heersen. Zijn oorsprong ligt in lang vervlogen tijden, in de dagen van weleer. Totdat de vrouw die zwanger is haar kind heeft gebaard, worden zijn broeders aan hun lot overgelaten. Daarna zullen wie er nog over zijn terugkeren naar de andere Israëlieten. Hij zal aantreden en hen als een herder weiden, bekleed met de macht van de Heer, zijn God, met de majesteit van diens verheven naam. Zij zullen veilig wonen, want hij zal heersen tot aan de einden der aarde, en hij brengt vrede.

Lucas 1, 39-45

          Maria bij Elizabeth; Maria’s loflied
Na enkele dagen vertrok Maria met spoed naar het bergland, naar een stad van Juda. Zij ging het huis van Zacharias binnen, en begroette Elizabeth. Meteen toen Elizabeth de begroeting van Maria hoorde, sprong het kind op in haar schoot. Elizabeth werd vervuld met heilige Geest. Ze riep met luide stem: ‘Gezegend ben jij onder de vrouwen, en gezegend is de vrucht van je schoot. Waar heb ik het aan te danken dat de moeder van mijn Heer bij mij komt? Op het moment dat je groet mij in de oren klonk, sprong het kind van blijdschap op in mijn schoot. Gelukkige vrouw, zij die gelooft! Wat haar namens de Heer is gezegd, zal in vervulling gaan.’