Preek van de week

Preek 22^ste zondag van het jaar, B
          Eerste lezing: Deuteronomium 4, 1-2. 6-8
          Tweede lezing: Jakobus 1, 17-18. 21b-22. 27
          Evangelie: Marcus 7, 1-8. 14-15. 21-23

Geloven in God. Zo hoorden we ook in de Schriftlezingen. Dat heeft te maken met je manier van leven. Met de keuzes die je maakt. Met de wijze waarop je in het leven staat. Maar zo horen we vandaag. Je maakt daarbij soms ook vuile handen. Want op de vragen die het leven stelt vind je als gelovige nooit een eenduidig helder antwoord. Het blijft zoeken, tasten. Soms vertwijfeld bidden wanneer het leven langs andere lijnen verloopt dan wij dat voor onszelf bedacht hadden. Toch hebben mensen steeds geprobeerd om van al die vragen en worstelingen, normen en waarden vast te stellen.

Regels en voorschrift zijn dan ook nuttig. Die helpen ons soms en die kunnen zelfs noodzakelijk zijn. Ze bieden houvast. Maar ze kunnen ook star worden en mensen in problemen brengen. Want mensen zijn verschillend. Situaties zijn verschillend. En geen enkel leven verloopt volgens een vaste lijn. Jakobus die geeft in zijn brief daar heel duidelijke antwoorden over. Geloven uit zich in heel concrete daden. Het is een levenshouding waarbij je keuzes moet maken en soms ook vuile handen.

En Jezus gebruikt de woorden van de profeet Jesaja. “Ze eren me met de lippen maar niet met hun hart”. Het verwijt van Jezus aan zijn goed gelovige toehoorders is juist jullie leven misschien wel volgens de wet. Strikt volgens de wet. Maar je hebt het hart eruit gehaald. Daarmee wordt godsdienst louter formalisme. Stipt leven volgens de religieuze wet van iedere religie. Heeft niets meer te maken met geloof in God. We moeten luisteren naar Godswoord. Zoals dat naar boven komt in ons hart. Het gaat om God en mij. Regels en voorschriften nogmaals kunnen daarbij helpen. Houvast geven. Maar het zijn hulpmiddelen waarvan je vooral de bedoeling moet begrijpen. Dat geldt ook voor regels en gebruiken waarvan men zegt dat ze van goddelijke oorsprong zijn.

Juist ook in de Bijbel, in de Heilige Schrift, kun je lezen dat men zich altijd heel graag verschuilt achter regels en voor schriften alsof het God daar om zou gaan. Maar die Schriftgeleerden, die zogenaamde Schriftgeleerde, wordt terecht gewezen door zowel Mozes als door Jezus. Het gaat er volgens beide niet om dat je de regels strikt onderhoudt. Want ze zijn mensenwerk en tijdgebonden, maar of je leeft naar de bedoelingen van die wet. De Bijbel is daarom geen wetboek in strikte zin. Het is een getuigenis van hoe God met mensen omgaat. Hoe Hij omgaat met ieder van ons in goede en kwade dagen. Veeleisend, maar Hij weet ook dat we soms vuile handen moeten maken en Hij is daarom ook barmhartig en vergevingsgezind. En Hij heeft, er nogmaals gezegd, geen behoefte aan dat wij Hem eren met onze lippen, maar juist wel met heel ons hart.


          Amen

Afbeelding: Reinheid de van ziel

          Houtsnede uit de Delftse Bijbel 1488
          Voor meer info : www.beeldmeditaties.nl/

De kunstenaar verdeelt zijn afbeelding in nagenoeg twee gelijke helften. De samenhang tussen beide taferelen wordt benadrukt doordat de tegelvloer in beide ruimtes aanwezig is.

Rechts zien we hoe Jezus, herkenbaar aan zijn kruisnimbus, binnenkomt. Hij loopt langs twee personen waarvan de ene één kan met water uitgiet in een schaal. Hoe dan ook, terwijl zij met water in de weer zijn, loopt Jezus langs hen heen. Hij steekt zijn rechter hand op. Het zou een zegengebaar kunnen zijn. Het zou ook kunnen uitdrukken dat Hij van de handwassing geen gebruik maakt. Dat laatste is meer in overeenstemming met de schrifttekst van vandaag.

De illustratie behoort bij de discussie over Rein en Onrein. In dat verhaal maakt Jezus duidelijk dat het gaat om de reinheid van ziel niet die van het lichaam,. Had Hij in zijn Bergrede niet gezegd: “Zalig de zuiveren van hart, want zij zullen God zien”?? Hij verwijt de geloofsgenoten van zijn tijd, de Farizeeën en de Schriftgeleerden, dat zij weliswaar de geboden stipt naar de letter uitvoeren, maar de bedoeling ervan, de barmhartigheid en de naastenliefde, uit het oog verloren hebben.

Deuteronomium 4, 1-2. 6-8

         Oproep tot trouw
Luister nu, Israël, naar de voorschriften en bepalingen die ik u leer, en handel daarnaar. Dan zult u leven in, en bezit gaan nemen van, het land dat de Heer, de God van uw vaderen, u schenkt. Aan wat ik u voorschrijf, mag u niets toevoegen en niets afdoen; u moet de geboden van de Heer uw God, die ik u geef, onderhouden.
En breng ze stipt ten uitvoer, want daaruit zal voor de volken uw wijsheid en uw inzicht blijken. Als zij al deze voorschriften horen, zullen ze zeggen: “Dat machtige volk is wijs en verstandig.”? Is er soms een andere grote natie bij wie hun goden zo nabij zijn als de Heer onze God ons nabij is, zo vaak als wij Hem aanroepen? Of is er een andere grote natie die zulke volmaakte voorschriften en bepalingen heeft als de Wet die ik u heden geef?

Jakobus 1, 17-18. 21b-22. 27

          Standhouden in de beproeving
Elke goede gave, elk volmaakt geschenk daalt neer van boven, van de Vader van de hemellichten, bij wie geen verandering is of verduistering door omwenteling.  18Uit vrije wil heeft Hij ons het leven geschonken door het woord dat waarheid is, zodat wij in zekere zin de eerstelingen onder zijn schepselen zijn.
          Gods woord horen en het volbrengen

Wees zachtmoedig en neem het woord van God ter harte, dat in u werd geplant en de kracht bezit uw leven te redden. Luister niet alleen naar het woord, maar handel er ook naar; anders bedriegt u uzelf. Wie luistert naar het woord maar er niet naar handelt, lijkt op iemand die het gezicht waarmee hij geboren is, in een spiegel bekijkt. Nauwelijks heeft hij zich bekeken, of hij gaat heen, en meteen is hij vergeten hoe hij eruit zag.  aar wie zich buigt over de wet die volmaakt is en vrijmaakt, en daarbij blijft, wie niet vergeet wat hij hoort maar er ook naar handelt, zo iemand zal gelukkig zijn in wat hij doet. Als iemand meent vroom te zijn, terwijl hij zijn tong niet beteugelt en zijn hart misleidt, is zijn vroomheid waardeloos. Zuivere en onbevlekte vroomheid in de ogen van onze God en Vader is dit: weduwen en wezen opzoeken in hun nood, en zichzelf vrijhouden van besmetting door de wereld.

Marcus 7, 1-8. 14-15. 21-23

         Wat uit de mens komt, maakt onrein
De farizeeën en enkele Schriftgeleerden uit Jeruzalem kwamen bij Hem. Ze zagen dat sommige van zijn leerlingen hun brood aten met onreine, dat wil zeggen met ongewassen handen. Want als de farizeeën en alle Joden niet met een beetje water hun handen gewassen hebben, eten ze niet, omdat ze vasthouden aan de traditie van de oudsten; en wat van de markt komt, eten ze niet zonder het te wassen. Zo zijn er vele andere dingen waar ze uit traditie aan vasthouden: het spoelen van bekers, kruiken en koperen vaatwerk. De farizeeën en de Schriftgeleerden vroegen Hem: ‘Waarom gedragen uw leerlingen zich niet naar de traditie van de oudsten, maar eten ze hun brood met onreine handen?’ Hij zei tegen hen: ‘Treffend heeft Jesaja over u geprofeteerd, huichelaars, zoals geschreven staat: Dit volk eert Mij met de lippen, maar hun hart is ver van Mij. Hun verering stelt niets voor; wat ze als ware leer brengen, zijn voorschriften van mensen. U laat het gebod van God los en houdt vast aan de traditie van mensen.’
Weer riep Hij de mensen bij zich en zei tegen hen: ‘Luister allemaal naar Mij en begrijp Me toch. Niets wat van buitenaf in de mens komt, kan hem onrein maken.
Want van binnenuit, uit het hart van de mensen, komen de kwade gedachten, ontucht, diefstal, moord, overspel, hebzucht, gemeenheid, bedrog, bandeloosheid, jaloezie, laster, hoogmoed, lichtzinnigheid. Al deze slechte dingen komen van binnenuit en maken de mens onrein.’