Preek van de week

Preek 2^de zondag van het jaar, A

          Eerste lezing: Jesaja 49, 3. 5-6
          Evangelie: Johannes 1, 29-34

Vandaag ga ik het niet hebben over Johannes de Dopper maar over een groots man die afgelopen 31 december 2022 is overleden. U weet het vast allen over wie ik het heb: Joseph Ratzinger.

Onder velen beter bekend als Paus Beneditus XVI. Waarom heb ik het over een groots man, terwijl velen hem betitelen als “ouderwets” en/of “behoudend”. Sommige theologen en bisschoppen zeggen “De toekomst zal laten blijken wat Benedictus allemaal voor de kerk heeft gedaan”.

Hij werd als kardinaal en adviseur van Paus Johannes Paulus II geconfronteerd met het kindermisbruik. Hij was onmiddellijk van mening dat het zwijgen en het binnenskamers oplossen van deze zaken de kerk veel schade zou doen. Hij drong er dan ook op aan de burgerlijke overheden in te schakelen voor de foutieve geestelijken. Maar het hoofd van de Congregatie voor de geestelijkheid (Clerus) en van de Congregatie voor de bisschoppen overtuigde de paus ervan dat openbaring veel schade aan de kerk zou toebrengen. Ratzinger betuigde dat een latere openbaring dat nog veel meer zou doen. De paus besloot echter het toch maar binnenskamers te houden.

Na de dood van de paus werd Ratzinger in de kortste pauskeuze ooit tot paus benoemd. Kort daarop kwam toch de gevreesde beerput open en kreeg hij gelijk. Namens de kerk bood hij onmiddellijk excuses aan. Hij ging praten met de slachtoffers maar voor de media was hij ineens wel de paus rond het schandaal.

Het jaar voor hij paus werd, was ik met collega’s in Rome. Vlak bij het Vaticaan zag hij mij. Hij riep me van de overzijde van de straat naar zich toe. Der waren inmiddels dertig jaar voorbijgegaan, maar hij wist nog precies wie ik was. Hij had een ijzeren geheugen voor mensen, voor namen, maar vooral ook voor boekinhoud. Hij was heel bescheiden, niet zo uitbundig als zijn Poolse voorganger in diens jonge jaren. Hij had een rustigere manier van doen dan de huidige paus, waardoor sommigen hem dan weer omschreven als niet makkelijk te kunnen omgaan met de mensen. Zijn studenten uit Regensburg weten wel beter. Ook de voormalige Vicaris-Generaal van Roermond (red: Hub Schnackers) die te gelijker tijd met mij studeerde bij Ratzinger en hij verklaarde een paar weken geleden in De Limburger nog over die joviale professor die zo makkelijk met zijn studenten omging. Ratzinger heeft heel veel gepubliceerd en na het bijzondere moment waarmee hij nu de geschiedenisboeken al ingaat, namelijk dat hij om gezondheidsredenen zijn pausschap opgaf en terugtrad, heeft hij prachtige boeken over Jezus geschreven die ook nog voor iedereen goed te lezen zijn.

Hij was een bruggenbouwer hij sloot nooit mensen uit die het goed bedoelde. Hij liet daarom ook toe dat de bisschoppen die gewijd waren door een afvallige ultraorthodoxe bisschop, zich toch als ze dat wilden weer bij de kerk konden aansluiten.
Hij stond ook toe dat in bijzondere omstandigheden de liturgie die voor het concilie eeuwenlang De liturgie van de kerk was in het Latijn ook weer gevierd mocht worden. Door sommigen werd dit onmiddellijk verstaan als ouderwets, maar het was meer een “niet uitsluiten”.

De dingen waarmee de huidige paus zo positief naar voren komt herkent ik uit de collegebanken bij Ratzinger en dat is niet zo verwonderlijk want paus Franciscus vertelde een paar jaar geleden dat hij voor de meeste zaken eerst met zijn voorganger ging overleggen.

Beste mensen, we hebben een bijzondere tijd meegemaakt. Een periode dat er een nieuwe paus was terwijl de vorige nog leefde en dat gold voor ons allemaal. Maar voor mij is het nog specialer: Ik heb persoonlijk college gehad van een grote paus waarvan ik veel heb geleerd, die ik persoonlijk kende. Helaas was hij na zijn paus benoeming onbereikbaar geworden voor al zijn studenten, want de beveiliging van het Vaticaan bepaalt wie wel of wie hem niet mocht ontmoeten. Maar gelukkig heb ik wel een hele leuke foto van mijn laatste ontmoeting met Joseph Ratzinger bij mij op kantoor hangen.

          Amen.

Afbeelding: Doop door Johannes.

Door: Lorenzo en Jacopo Salimbeni (ca. 1374 - ca 1427)
          Afmetingen: ca. 200 x 350 cm
          Techniek: schildering op muur
          Datum: 1416
          Te bewonderen in: In het Oratorium van Johannes de Doper in Urbino, Italië

De vele muurschilderingen in deze kapel, waar deze er een van is, is een onderdeel van een klooster waar zieke pelgrims werden opgevangen en verzorgd. De kapel, met fresco's van de Salimbeni broeders geschilderd in 1416 is zeer de moeite waard. Een groot deel van de fresco's is goed bewaard gebleven en zijn scènes uit het leven van Johannes de Doper, vermengd met scènes en details van het dagelijks leven van hun tijd.

Deze muurschildering toont de doop van Jezus’ in de Jordaan door Johannes de Doper. Jezus staat tot aan zijn knieën in het water, de handen eerbiedig gevouwen in gebed, met de duif boven zijn hoofd zoals de evangelist Johannes ons dat vertelt: ‘… de Geest daalde neer als een duif uit de hemel en bleef op Hem rusten’.

Jesaja 49, 3. 5-6

De dienaar van de Heer
Hij sprak tot mij: ‘U bent mijn dienstknecht, Israël, oor u toon Ik mijn heerlijkheid.’
Maar nu sprak de heer, die mij vormde tot zijn dienstknecht, nog voor mijn geboorte, om Jakob naar Hem te laten terugkeren, want Hij wilde Israël verzameld zien. Hij sprak: ‘Het is voor u te gering om mijn dienstknecht te zijn, om Jakobs stammen op te richten en om Israëls overlevenden terug te brengen; Ik stel u aan om een licht voor de volken te zijn: mijn heil moet reiken tot in de uithoeken van de aarde.’

Evangelie: Johannes 1, 29-34

De getuigenis van Johannes
De volgende dag zag Johannes Jezus, terwijl die naar hem toe kwam. ‘Daar is het lam van God,’ zei hij, ‘degene die de zonde van de wereld wegneemt. Hij is het van wie ik zei: “Na mij komt iemand die mijn meerdere is, want vóór mij was Hij er al.”? Ikzelf wist niet wie het zou zijn, maar omdat Hij aan Israël moest worden geopenbaard, daarom ben ik komen dopen in water.’ En Johannes getuigde: ‘Ik heb gezien hoe de Geest als een duif uit de hemel neerdaalde en op Hem bleef rusten. Ikzelf wist niet wie het zou zijn, maar Hij die mij gezonden had om te dopen in water, had mij gezegd: “Als je ziet dat de Geest op iemand neerdaalt en op Hem blijft rusten, dan weet je: Hij is degene die doopt in heilige Geest.”? Ik heb het gezien, en mijn getuigenis luidt: dit is de Zoon van God.’