Preek van de week

        Preek Openbaring des Heren 2021, B

Eerste lezing: Jesaja 60, 1-6

Evangelie: Matteüs 2, 1-12

Wanneer de evangelist Mattheus zijn evangelie begint, dan begint hij evenals de evangelist Lucas met een geboorteverhaal van Jezus, maar het is wel heel anders dan bij Lucas. Het verhaal van Lucas horen we in de kerstnacht, het geboorteverhaal van Mattheus horen we vandaag op het feest van Driekoningen, ofwel het feest van de Openbaring des Heren aan de volkeren. Voor Mattheus gaat het er om dat de Messias een licht is voor de volkeren zoals de profeet Jesaja aangeeft. God bekommert zich niet alleen om Israël, maar om alle volkeren.

En dat past helemaal in de traditie van Israël, zoals we in de eerste lezing van de profeet Jesaja konden horen. Het was de opdracht van Israël om een licht te zijn voor de volkeren, om de volkeren te laten zien welke verwachtingen God heeft van ons en hoe de wereld kan worden tot een plaats waar zelfs God zich thuis voelt. Tegelijk heeft Israël steeds geweten dat het daar in tekort schiet, maar ook dat God getrouw is. Hij zal een nieuwe Mozes, een nieuwe David zenden die een ware herder zal zijn voor Israël. Een ster zal opgaan in Israël en volkeren zullen optrekken om dat te zien zegt Jesaja.

Het is onthullend om te zien hoe Jerusalem tekortschiet. Misschien dat daarom zowel de evangelist Mattheus alsook Lukas Jerusalem als stad van David terzijde schuiven en teruggaan naar Betlehem, de plaats waar David geboren is. Terug naar de bron om te zien of van daaruit een nieuw begin mogelijk is.

Het feest van Driekoningen is een echt kerstfeest, want het laat haarscherp zien hoe voor de idealen van dat kind geen plaats is in onze herberg. En hoe vergaat het dan zo'n kind? Mattheus geeft voedsel aan onze bange voorgevoelens.

De vraag van de wijzen: "waar is de koning van de joden geboren?" krijgt een antwoord aan het einde van het evangelie, waar boven het kruis geschreven staat: "Dit is de koning der joden". En bij de gaven die zij het kind aanbieden is behalve goud en wierook waarover Jesaja spreekt, ook mirre. Mirre dat is het kruid om de doden te balsemen. Dit kind zal dat nodig hebben

 

          Amen

Drieluik: Aanbidding der Koningen

Schilder: atelier of omgeving van Jheronimus Bosch
          Techniek: olieverf op paneel
          Afmetingen (HxB): 80.4 x 115,4 cm
          Datum: ca. 1510-1520
          Te bezichtigen in: Erasmushuis te Anderlecht

Het stelt het Driekoningen-verhaal voor. Het is een variant op Bosch' beroemde Driekoningen-drieluik in het Museo del Prado in Madrid. De meest opmerkelijke verschillen zijn de stal, die hier gespiegeld is weergegeven, de zijvleugels, waar links niet Jozef de luiers van het Jezuskind droogt, maar een engel en rechts het gevolg van de koningen te zien is, en de relatief lage horizon. Ook de geschenken van de koningen zijn minder buitenissig. Caspar draagt een oudtestamentische voorstelling op zijn mouw. In dit geval is dat, als teken van de afgoderij waar Jezus een eind aan zal maken, de aanbidding van het gouden kalf. Dit is tevens bedoeld als contrast met de aanbidding van de verlosser. De mysterieuze 'vierde wijze', die ook wel als de antichrist geïdentificeerd is, is hier gereduceerd tot een eigentijdse edelman. Op het dak lijken twee herders toe te kijken.

Jesaja 60, 1-6

Het nieuwe Jeruzalem
Sta op en schitter, je licht is gekomen, over jou schijnt de luister van de Heer. Duisternis bedekt de aarde en donkerte de naties, maar over jou schijnt de Heer, zijn luister is boven jou zichtbaar. Volken laten zich leiden door jouw licht, koningen door de glans van je schijnsel. Open je ogen, kijk om je heen: ze stromen in drommen naar je toe; je zonen komen van ver, je dochters worden op de heup gedragen. Je zult stralen van vreugde als je het ziet, je hart zal van blijdschap overslaan. De schatten van de zee zullen je toevallen, de rijkdom van vreemde volken valt je in de schoot. Een vloed van kamelen zal je land overspoelen, jonge kamelen uit Midjan en Efa. Uit Seba komen ze in groten getale, beladen met wierook en goud. Zij verkondigen de roemrijke daden van de Heer.

Evangelie: Lucas 2, 16-21

De vlucht voor Herodes en Archelaüs
Toen Jezus geboren was in Betlehem in Judea, tijdens de regering van Herodes, kwamen er magiërs uit het Oosten in Jeruzalem aan. Ze vroegen: ‘Waar is de pasgeboren koning van de Joden? Wij hebben namelijk zijn ster zien opgaan en zijn gekomen om hem eer te bewijzen.’ Koning Herodes schrok hevig toen hij dit hoorde, en heel Jeruzalem met hem. Hij riep alle hogepriesters en Schriftgeleerden van het volk samen om aan hen te vragen waar de Messias geboren zou worden. ‘In Betlehem in Judea,’ zeiden ze tegen hem, ‘want zo staat het geschreven bij de profeet: “En jij, Betlehem in het land van Juda, bent zeker niet de minste onder de leiders van Juda, want uit jou komt een leider voort die mijn volk Israël zal hoeden”?’. Daarop riep Herodes in het geheim de magiërs bij zich; hij wilde precies van hen weten wanneer de ster zichtbaar geworden was, en stuurde hen vervolgens naar Betlehem met de woorden: ‘Stel een nauwkeurig onderzoek in naar het kind. Stuur mij bericht zodra u het gevonden hebt, zodat ook ik erheen kan gaan om het eer te bewijzen.’ Nadat ze geluisterd hadden naar wat de koning hun opdroeg, gingen ze op weg, en nu ging de ster die ze hadden zien opgaan voor hen uit, totdat hij stil bleef staan boven de plaats waar het kind was. Toen ze dat zagen, werden ze vervuld van diepe vreugde. Ze gingen het huis binnen en vonden het kind met Maria, zijn moeder. Ze wierpen zich neer om het eer te bewijzen. Daarna openden ze hun kistjes met kostbaarheden en boden het kind geschenken aan: goud en wierook en mirre. Nadat ze in een droom waren gewaarschuwd om niet naar Herodes terug te gaan, reisden ze via een andere route terug naar hun land.