Preek van de week

        Preek Openbaring des Heren 2018, B

Eerste lezing: Jesaja 60, 1-6

Evangelie: Matteüs 2, 1-12

We vieren vandaag aan het begin van het nieuwe jaar het feest van de Openbaring des Heren. De komst van Heer die we met Kerstmis hebben herdacht moet bekend gemaakt worden aan de volkeren. Vandaag horen we dat wijzen op weg gaan om dat kind te zoeken waar God zelf zijn naam aan zal verbinden en om dat kind eer te brengen. En in de eerste lezing horen we hoe de volkeren daar naar uitzien en willen optrekken naar Jerusalem, de stad van vrede, de stad waar een gezalfde regeert die recht en gerechtigheid beoefent. Over haar zal de glorie des Heren opgaan, het licht dat alle duisternis verdrijft. Woorden schieten tekort voor de hoop die opgesloten ligt in al die mooie dromen en visioenen.

In het evangelie horen we dat de wijzen in Jerusalem aankomen, wel het Jerusalem van Herodes, en het kind dat ze zoeken is daar niet aanwezig. Daar schrikt men zelfs van dat bericht. Men heeft geen behoefte aan al die visioenen van Jesaja. Het Jerusalem van Herodes is gewoon een centrum van macht en eigenbelang en niet een plaats waar gerechtigheid en vrede worden gekoesterd. Daar is het licht van de ster niet te zien. Volkeren die daar naar uitzien hebben in dit Jerusalem niets te zoeken. Dat mag ons te denken geven.

Bouwen aan een wereld waar dat kind van Betlehem levenskansen heeft vraagt om een heel nieuwe mentaliteit. We zullen misschien andere keuzes moeten maken en willen we dat?

U merkt het, het is niet moeilijk om cynisch te worden als je kijkt naar de wereld van onze dagen. Maar ook al kijk je zonder cynische blik, ook dan is het feest van de Openbaring des Heren een goed moment voor een serieuze evaluatie. Heeft het kerstfeest, het bezoek aan de stal, onze blik veranderd?

De wijzen kozen voor een rechte weg naar dat kind waarop de wereld zijn hoop heeft gesteld. Ze weren geleid door de ster van hun dromen en idealen. Maar de werkelijkheid is weerbarstig. Ze kwamen terecht in een stad, een wereld, waar een mensenleven geen waarde heeft, een wereld waar alleen macht en geld belangrijk zijn. En dat heeft hen tot bezinning gebracht. Wijs geworden hebben zij  begrepen dat zij langs een andere weg naar huis moeten terugkeren. En in geloofstaal betekent dit: zij Hebben begrepen dat zij zich moesten bekeren.

In de kerstnacht heb ik gezegd dat al die lichtjes in onze huizen en straten een teken zijn van wat ons ten diepste beroert. Maar tegelijk moeten we ons realiseren dat dit een opdracht inhoudt. Ik denk dat het licht van de ster ook in onze samenleving nog steeds te zien is en ons kan leiden. En de openbaring des Heren is een feest wanneer wij elkaar als wijs geworden mensen ontmoeten bij de stal. En eventueel bereid zijn om langs een andere weg naar huis terug te keren.

Amen

Drieluik: Aanbidding der Koningen

        Schilder: atelier of omgeving van Jheronimus Bosch

Techniek: olieverf op paneel

Afmetingen (HxB): 80.4 x 115,4 cm

Datum: ca. 1510-1520

Te bezichtigen in: Erasmushuis te Anderlecht

Het stelt het Driekoningen-verhaal voor. Het is een variant op Bosch' beroemde Driekoningen-drieluik in het Museo del Prado in Madrid. De meest opmerkelijke verschillen zijn de stal, die hier gespiegeld is weergegeven, de zijvleugels, waar links niet Jozef de luiers van het Jezuskind droogt, maar een engel en rechts het gevolg van de koningen te zien is, en de relatief lage horizon. Ook de geschenken van de koningen zijn minder buitenissig. Caspar draagt een oudtestamentische voorstelling op zijn mouw. In dit geval is dat, als teken van de afgoderij waar Jezus een eind aan zal maken, de aanbidding van het gouden kalf. Dit is tevens bedoeld als contrast met de aanbidding van de verlosser. De mysterieuze 'vierde wijze', die ook wel als de antichrist geïdentificeerd is, is hier gereduceerd tot een eigentijdse edelman. Op het dak lijken twee herders toe te kijken.

Jesaja 60, 1-6

        Het nieuwe Jeruzalem
Sta op en schitter, je licht is gekomen, over jou schijnt de luister van de Heer. Duisternis bedekt de aarde en donkerte de naties, maar over jou schijnt de Heer, zijn luister is boven jou zichtbaar. Volken laten zich leiden door jouw licht, koningen door de glans van je schijnsel. Open je ogen, kijk om je heen: ze stromen in drommen naar je toe; je zonen komen van ver, je dochters worden op de heup gedragen. Je zult stralen van vreugde als je het ziet, je hart zal van blijdschap overslaan. De schatten van de zee zullen je toevallen, de rijkdom van vreemde volken valt je in de schoot. Een vloed van kamelen zal je land overspoelen, jonge kamelen uit Midjan en Efa. Uit Seba komen ze in groten getale, beladen met wierook en goud. Zij verkondigen de roemrijke daden van de Heer.

Evangelie: Lucas 2, 16-21

        De vlucht voor Herodes en Archelaüs
Toen Jezus geboren was in Betlehem in Judea, tijdens de regering van Herodes, kwamen er magiërs uit het Oosten in Jeruzalem aan. Ze vroegen: ‘Waar is de pasgeboren koning van de Joden? Wij hebben namelijk zijn ster zien opgaan en zijn gekomen om hem eer te bewijzen.’ Koning Herodes schrok hevig toen hij dit hoorde, en heel Jeruzalem met hem. Hij riep alle hogepriesters en Schriftgeleerden van het volk samen om aan hen te vragen waar de Messias geboren zou worden. ‘In Betlehem in Judea,’ zeiden ze tegen hem, ‘want zo staat het geschreven bij de profeet: “En jij, Betlehem in het land van Juda, bent zeker niet de minste onder de leiders van Juda, want uit jou komt een leider voort die mijn volk Israël zal hoeden”?’. Daarop riep Herodes in het geheim de magiërs bij zich; hij wilde precies van hen weten wanneer de ster zichtbaar geworden was, en stuurde hen vervolgens naar Betlehem met de woorden: ‘Stel een nauwkeurig onderzoek in naar het kind. Stuur mij bericht zodra u het gevonden hebt, zodat ook ik erheen kan gaan om het eer te bewijzen.’ Nadat ze geluisterd hadden naar wat de koning hun opdroeg, gingen ze op weg, en nu ging de ster die ze hadden zien opgaan voor hen uit, totdat hij stil bleef staan boven de plaats waar het kind was. Toen ze dat zagen, werden ze vervuld van diepe vreugde. Ze gingen het huis binnen en vonden het kind met Maria, zijn moeder. Ze wierpen zich neer om het eer te bewijzen. Daarna openden ze hun kistjes met kostbaarheden en boden het kind geschenken aan: goud en wierook en mirre. Nadat ze in een droom waren gewaarschuwd om niet naar Herodes terug te gaan, reisden ze via een andere route terug naar hun land.